کم کاری تیروئید؛علل، نشانه ها و راه تشخیص و درمان آن

 وظیفه‌ غده تیروئید در بدن چیست ؟

غده تیروئید، درجلوی حنجره قرارگرفته و به شکل پروانه، به نسبت درشت و‌ حدود ۲۰ گرم وزن دارد.از دو بخش چپ و راست تشکیل شده است.تیروئید 3 نوع هورمون بنام ها ی تیروکسین یا T4 و تری ید یا T3 و کلسیتونین را می سازد و ترشح می کند که وظیفه این هورمون ها تنظیم مصرف انرژی، تسهیل رشد در بدن، تولید گرما است.

هورمون کلسی تونین، فسفر و کلسیم را در بدن ما تنظیم می کند، این هورمون درکودکان به دلیل شدت استخوان سازی نقش مهمی بازی می کند.

تنظیم تولید پروتئین‌ها، کمک به کنترل دمای بدن وتاثیر برسوخت وسازبدن ازوظایف هورمون های T4.T3 است.سرمای شدید، باعث تحریک هورمون های TSHو تولیدT4,T3 می شود.اضطراب، هیجان و استرس موجب کاهش حاد در ترشح TSH است.

کم کاری تیروئید‌ به چه معناست ودلایل آن چیست؟

وقتی غده تیروئید نتواند به اندازه نیازبدن، هورمون های کافی تولید کند‌ و مقدار آنها از حالت نرمال کمتر‌ باشد، دچار تیروئید کم کار شده ایم.ممکن است این بیماری مادرزادی یا در اثر عوامل دیگری باشد.افرادی که دچار کم کاری هستند، واکنش های شیمیایی نرمال بدنشان در حالت تعادل نیست و بعضی کارکردهای بدن دچار اختلال می شود.

کم کاری تیروئید در زنان

زنان 5 تا 8 برابر بیشتر از مردان، دچار اختلالات تیروئیدی می شوند و از هر 8 زن، یکی مشکل تیروئید دارد.ازنشانه های کم کاری در بانوان، زیادتر شدن خون ریزی دوران قاعدگی، برهم خوردن سیکل پریودی و چاق شدن است.

یکی از علت های کم کاری در بانوان، بارداری است.برخی از خانم ها در دوران بارداری یا بعد از آن، به دلیل ساخته شدن آنتی بادی خود ایمن، دچار کم کاری می شوند و درصورت عدم درمان، احتمال زایمان زودرس یا سقط وجود دارد.

چرا تیروئید کم کار می شود؟

ازعلت های مهم کم کارشدن این غده، به چندموردمی توان اشاره کرد.مانند:

• ژنتیک ونقص مادرزادی
• بیماری خودایمنی
• هاشیموتو
• اختلال غده هیپوفیز
• مصرف برخی ازداروها
• میزان ید
• پرتودرمانی

برای درک بهتر و بیشتراز علل کم کاری، در ادامه برای هرکدام ازعلت ها را بررسی می کنیم.

ژنتیک وکم کاری تیروئیدمادرزادی

برخی نوزادان ازبدو تولد مبتلا به کم کاری و یا دچاراختلال درآن هستند، تعدادی ازنوزادان نیزباغده ناقص ویا بدون داشتن آن متولد می‌شوند.علامت‌هایی مثل زردی‌پوست(زردی)، سفید‌شدن چشم‌ها، صورت پف‌دار، زبان‌بزرگ وبیرون زده، ضعف عظلانی، خوا‌ب آلودگی زیاد، یبوست، عدم رشدکافی، نشان دهنده کم‌کاری تیروئید است ودرصورت عدم درمان، ممکن است به عقب ماندگی ذهنی وجسمی مبتلا شوند.

بیماری خود ایمنی و کم کار شدن تیرویید

دربرخی افراد که بیماری خود ایمنی دارند،  ممکن است سیستم ایمنی بدن دچاراشتباه شود وبه سلول های غده تیروئید و آنزیم های آن حمله کند و باعث کاهش سلول و آنزیم های تیروئید دربدن می گردد.

تیروئیدیت هاشیموتو

تیروئیدیت هاشیموتو، یک بیماری التهابی خاص ویکی ازشایع ترین علت های کم‌کاری تیروئیداست.این بیماری باعث می‌شودسیستم ایمنی بدن، آنتی‌بادی برعلیه بافت‌های خودبدن تولیدکند.

تیروئیدیتیس به معنی التهاب غده تیروئیداست که ممکن است دراثربیماری خودایمنی یا عفونت موجود دربدن باشد. تیروئیدیتیس باعث می‌شودتمام هورمون‌های تولیدوذخیره شده تیروئید همزمان وارد خون شوند.این مشکل باعث کم کارشدن شدید تیروئید می‌گردد.

مصرف برخی ازداروها وجراحی وتیروئیدکم کار

مصرف برخی ازداروها مثل داروهایی که برای درمان بعضی اختلالات روانی تجویزمی شوندویامثل لیتیم، اینترفرون آلفا، آمیودارون ازتولیدهورمون های تیروئید جلوگیری می‌کنند.جراحی این غده دراثرسرطان یا مشکل دیگر وکوچک شدن آن، ازعوامل دیگر‌ کم کارشدن این غده است.

میزان یدوکم کاری

ید، یکی ازموادمعدنی موردنیازبدن ومهم برای تولیدهورمون های تیروئیدی است واین غده برای ترشح هورمون هابه ید نیازدارد.اگراین ماده معدنی ازطرق غذاهایی که می خوریم به بدن نرسد، دچارکم کاری می شود. مقدارزیادیدهم می‌تواند علت کم کاری تیروئیدباشد.افرادمبتلا به کم کاری بایدمقدارمتعادلی ازطریق موادغذایی جذب کنند.

اختلال درغده هیپوفیزوکم کاری تیروئید

یکی دیگرازعوامل کم کاری، نقص غده هیپوفیزوعدم ترشح TSHاست.هورمون TSHباعث آزادشدن هورمون های ذخیره شده در تیروئید است ودرصورت کم شدن مقدار تی اس اچ درخون، فردبه کم کاری مبتلا می گردد.البته این عامل بسیارکم ونادراست.

برای پیشگیری ازابتلا به کم  کاری، بایدعلل آن راکامل بشناسیم وازآن پیشگیری کنیم.درادامه به بررسی عوامل ابتلا می پردازیم.

ازکجابفهمم تیروئید کم کارشده است؟

علائم ونشانه های زیادی ازابتلا به کم کاری وجوددارد،

امادربیشترافراداین علائم ظاهرمی شود:

• احساس خستگی مداوم وزیاد، حتی بعدازاستراحت
• افزایش وزن
• خواب آلودگی، احساس خواب آلودگی درطول روز
• فراموشی ومشکلات یادگیری
• موهاوناخن های خشک وشکننده
• پوست خشک وخارش دار
• یبوست
• صورت پف آلود، ورم کردن صورت وچشم
• ناراحتی های عضلانی وایجاداسپاسم عضله
• احتباس ادراری
• افزایش حساسیت دارویی
• کم شدن تحمل فردنسبت به سرماوگرما
• کندی حرکات

این علائم درهمه افرادبروزنمی کندوبرای همه یکسان نیست، مقداروشدت آنهاممکن است برای هرفردمتفاوت باشد.

علائم کم کاری تیروئیددرزنان

باتوجه به اینکه این بیماری درزنان بسیارشایع تراست، به بررسی علائم آن درخانم هامی پردازیم.البته نشانه هایی که ذکرشد درخانم هانیزوجودداردواین مواردبه آنهااضافه می گرددکه مهم ترین این علامت ها عبارتنداز:

• بهم خوردن سیکل قاعدگی
• فراموش کاری
• افسردگی
• نازک شدن موهاوریزش مو
• شدت بیشترخون ریزی درزمان پریودی
• نازایی
• افزایش سقط جنین
• ترشح شیرازپستان

البته این نشانه هاوشدت وضعف آنهادرهمه افرادیکسان نیست وبرای تشخیص واطمینان ازوضعیت سلامت فرد، حتمابایدآزمایش انجام دهد.

تیروئیدکم کارچه تاثیری بربدن مادارد؟

تیروئید، دررشدونموجنین ورشدنوزادان بسیارمهم است.کودکان ونوزادانی که دچارکاهش تیروکسین شوند، ازنظرذهنی دچارعقب افتادگی می شوندوهمچنین رشدعمومی بدن آنهانیزکاهش پیدامی کند.

فقدان هورمون های تیروئیدی درزنان باعث برهم خوردن سیکل قاعدگی، خون ریزی شدیدعادت ماهیانه، کاهش میل جنسی می گردد.درمردان هم باعث ازبین رفتن میل جنسی می گردد.

چطورکم کاری تیروئیدراتشخیص می دهیم؟

درصورتی که فردنشانه های کم کاری مثل خستگی مفرط، یبوست واضافه وزن و… داشته باشد، پزشک برای تشخیص، آزمایش خون برای تیروئیدرابه منظورارزیابی مقدارهورمون های تیروئیدی درخواست می دهد.

آزمایش خون وتشخیص تیروئیدکم کار

برای اینکه فردبه کم کاری مبتلا شده یاخیر، به نتیجه آزمایش TSH ودربرخی مواردهم به میزان هورمون تیروکسین بستگی دارد.درآزمایش خون برای تیروئید، سطح خونی هورمون های TSH,T4سنجیده می شود.درنتیجه وجواب آزمایش فرد، اگرمقدارT4کم ومقدارهورمون TSHبالا باشد، نشان دهنده کم کارشدن غده تیروئیداست.

آزمایش TSH چیست وچه ارتباطی باکم کاری تیروئیددارد؟

باانجام آزمایش خون، مقدارTSHموجوددرخون اندازه گیری می شود.این هورمون راغده هیپوفیزتولیدمی کندوسطح هورمون های ترشح شده توسط تیروئیدراکنترل وتنظیم می کند.زمانی که TSH افزایش پیداکند، مقدارهورمون های ترشح شده ازغده تیروئیدهم افزایش می یابندوتازمانی سطح هردو یکسان باشد، هیچگونه مشکلی برای بدن ندارد، امادرصورت تغییرواختلال، هورمون تیروئیدبیشتریاکمتر تولیدمی شود.

این آزمایش نشان می دهد تیروئیدکم کاریاپرکارشده است .

آزمایش T3نشان دهنده چیست؟

این آزمایش نشان دهنده عملکردغده تیروئیداست وباتوجه به جواب این آزمایش می توان اختلال غده تیروئیدرا تشخیص داد.معمولا اگرآزمایشTSH، دررنج نرمال نباشدویافردعلائم کم کاری یاپرکاری داشته باشد، انجام این آزمایش ضرورت پیدامی کند.

آزمایشT4

T4یکی ازهورمون هایی است که توسط تیروئیدترشح می شودوباانجام این آزمایش عملکرداین غده موردارزیابی قرارمی گیرد.از این آزمایش برای تشخیص کم کاری مادرزادی هم استفاده می گردد.

آزمایش های Free T3 , Free T4

این آزمایش هابه عنوان سطح دوم عملکردغده تیروئیدانجام می شودوبرای تشخیص دقیق ترویابررسی رونددرمان، تشخیص تیروئیدمادرزادی درکودکان و… انجام می شود.که درنوزادان نمونه خون ازکف پای کودک گرفته می شودولی دربزرگسال ازنمونه خون سیاهرگ دست استفاده می گردد.

آیاکم کاری تیروئیدخطرناک است؟

غده تیروئیدباتولیدوترشح هورمون های T3 , T4 متابولیسم وسوخت وسازبدن راتنظیم می کندواگرسطح این هورمون هاکم یازیادشود، باعث اختلال درعملکردبدن می شودوعوارض واختلالاتی برای مابوجودمی آورد.مهم ترین خطرات کم کاری:

• اختلال سیستم عصبی
• ضعف دردستگاه تنفسی
• ناباروری
• اختلال دررشدنوزادمبتلا به کم کاری
• احتمال بیماری های قلبی، گوارتر، پوستی
• اختلال روانی
• مشکلات گوارشی ویبوست
• انتقال کم کاری ازمادربیماربه نوزاد

هستند.که باتوجه به این خطرات، درصورت بروزنشانه های کم کاری نسبت به درمان به موقع اقدام نمایید.

چه عواملی خطرمبتلا شدن به کم کاری تیروئیدراافزایش می دهد؟

برای هرفرد، احتمال وخطرابتلا به کم کارشدن غده تیروئیدوجوددارد، امابرخی عوامل باعث می شونداحتمال مبتلا شدن بیشترشود.ازجمله این موارد:

• بانوان وبخصوص خانم های 50سال به بالا
• افراددیابتی
• داشتن سابقه خانوادگی درابتلا به کم کاری
• انجام پرتودرمانی درناحیه گردن
• سابقه جراحی تیروئید
• بارداری وزایمان
• سابقه مصرف داروهای سرکوب کننده تیروئید

اگرهرکدام ازاین مواردشامل شما می شود، حتماهرشش ماه چکاپ وآزمایش یروئیدانجام دهید.

کم کاری تیروئیدچه عوارضی دارد؟

احتمال انتقال کم کاری ازمادربه نوزادزیاداست، نوزادمبتلا به این اختلال، ممکن است دچارمعلولیت ذهنی یافیزیکی، مشکل دررشدونموداشته باشد.دربزرگسالان هم درصورت عدم کنترل ودرمان به موقع این مشکل، خطرات زیررادارد:

• گواتر
• بیماری قلبی
• اختلال ذهنی
• ضعف عضلانی
• ناباروری

درادامه به بررسی هرکدام ازاین عوارض می پردازم، باطب سنتی شاپ همراه باشید.

گواترازعوارض کم کاری تیروئید

وقت تیروئیدکم کارشود، توسط TSH بصورت پی درپی، تحریک می شودواین باعث بزرگترشدن غده می گرددکه به آن گواترمی گوییم.

بیماری های قلبی دراثرکم کاری تیروئید

درافرادمبتلا به کم کاری، سطح کلسترول بالا می رودواحتمال تشکیل پلاک های چربی دردیواره رگ هاوخطرسکته قلبی بیشترمی شود.

اختلال ذهنی دراثرکم کاری تیروئید

افرادی که دچارکم کاری شده اند، بیشترازبقیه افرادبه افسردگی مبتلا شده اندودرصورت عدم درمان اختلال این غده، افسردگی وخیم تروبیشترمی شود.کم کاری، درکاهش یادگیری، فراموشی وافت توان ذهنی اثرگذاراست.

ضعف عضلانی وتیروئیدکم کار

اگرکم کاری تیروئیددرمان نشود، به سیسم عصبی ماآسیب واردمی کند.وقتی به عصب هایی که ازمغزبه عضلات می رسد، آسیب واردگردد، باعث ضعف عضلانی، بی حسی می شود.

ناباروری درکم کاری تیروئید

اختلال درفرآیندتخمک گذاری، ممکن است دراثرکم بودن هورمون های تیروئیدی باشد.بعصی ازعوامل کم کاری، مانندبیماری های خودایمن، باعث ناباروری هستند.

درنتیجه، بادانستن عوارض کم کاری، درصورتی که نشانه های آن رادارید، سریعانسبت به درمان آن اقدام کنید.

راههای درمان کم کاری تیروئید

برای درمان کم کاری، هم از داروهای شیمیایی می توان استفاده کرد و هم از روش های طب سنتی ایرانی.برای پیشگیری از ابتلا به کم کاری، طب ایرانی تدابیر ویژه ای دارد و قرص بلغم زدا ( قرص کم کاری تیروئید گیاهی) هم برای درمان می توان استفاده کرد.

نتیجه گیری و توصیه های مهم

پیشگیری از بیماری همیشه بهتر، راحتتر و ارزان تر از درمان آن بیماری است.رعایت سته ضروریه، رعایت تدابیرطب ایرانی درمورد کم کاری تیروئید، می تواندازابتلا به این اختلال وبیماری جلوگیری کرد.