اخلاط چهارگانه درطب سنتی وارتباط آن بامزاج

انواع اخلاط واهمیت آن درطب سنتی

ارکان بدن انسان همان اخلاط هستند، به عبارت دیگر بدن از اخلاط چهارگانه یعنی آتش، هوا، آب و خاک بوجود آمده است.دم، گرم و تر مثل هوا، صفرا، گرم وخشک همانند آتش، بلغم،  سردوتر مانند آب، سودا، سرد و خشک مثل خاک است.

اخلاط از ارکان (عناصر)تولید می شوند و به همین دلیل هم شکل و از نظر طبع با هم متناسب هستند.جسم بعد از مرگ و نابودی به آنها تجزیه می گردد.

اخلاط چهارگانه چیست؟

وقتی غذا یا نوشیدنی می خوریم در معده و روده ها هضم و مواد حاصل شده جذب و به سمت کبد می روند،  در کبد تغییرات دیگری روی آنها انجام می گردد که در طب سنتی به آن، هضم دوم گفته می شود.به حاصل این تغییرات، اخلاط گفته می شود که عبارتند از سودا،صفرا،دم وبلغم.

این اخلاط، غذای سلول ها و اعضای بدن ما هستند زیرا مواد خوارکی و نوشیدنی ها که ما می خوریم باید تغییر پیدا کنند تا مناسب و آماده استفاده سلول های بدن شوند.برای داشتن اخلاط سالم و طبیعی 2 عامل تاثیرگذاراست:

1. خوردن و نوشیدن غذاها و نوشیدنی های متناسب با مزاج
2. اصلاح و رعایت تدابیر غذایی

رعایت این موارد، باعث می گردد غذایی که می خوریم، بهتر و راحتتر هضم و جذب بدن شود و درنتیجه، مواد زائد کمتری در بدن تشکیل می شود.با شناخت مزاج و شناخت مزاج معده خودمان، 2 شرط را می توانیم رعایت کنیم و درنتیجه اخلاط خوب در بدن ما تولید می گردد.

نتیجه اخلاط خوب اینست که، تمام اعضای بدن (مثل قلب و کبد و…)غذای مناسب دریافت می کنند.وقتی تمام اعضاء و سلول های بدن غذای مناسب داشته باشند، نتیجه آن سلامت کل بدن و درست کارکردن اعضاء آن است.

خلط چیست؟

خون دربدن ما، یکی ازحیاتی ترین اجزاست.تمام سلول ها و اجزا بدن از خون تغذیه می کنند.خون بطور طبیعی از 4 قسمت تشکیل شده است که در اصطلاح به آن خلط می گوییم.هرخلط با مزاج یک عضو از بدن متناسب است.و اعضاء بدن از خلط مناسب و متناسب خود، تغذیه می کنند.مقدار متعادل از هرکدام از خلط ها برای کارکرد بهتر اندام های بدن و حفظ سلامتی ما، مورد نیازاست.کم یا زیاد شدن آنها، باعث بیماری می شود.

بهترین خلط برای بدن ما، کدام خلط است؟

همه اخلاط برای بدن ما، لازم و ضروری هستند.هریک از اخلاط 4گانه، برای ما مفید و مزیت، ویژگی خاص خود را دارند.ولی از نظر کیفیت همه آنها با هم مساوی نیستند.خلط دم(خون)، بهترین و مفیدترین خلط برای بدن انسان و بعد از آن، بلغم، صفرا، سودا به ترتیب در مرتبه بعدی هستند.

خون یادم، غذای اصلی و حقیقی برای بدن است و موجب بازسازی و رشد بدن و بقای اعضا بدن می گردد و بقیه اخلاط مثل ادویه، چاشنی و مصلح خون هستند.خون؛ برای بدن لذیذ و شیرین است و باعث زیبایی و خوشرنگ شدن پوست می شود.

چه غذایی برای مامفیداست؟

غذایی برای ما مفید است که تناسب چهار خلط را برای ما داشته باشد.ترتیب ایجاد اخلاط به این صورت باشد:

1. اول:دم
2. دوم:بلغم
3. سوم:سودا(به میزان کم)
4. چهارم:صفرا(به میزان کم)

در اصل ما به هر 4 خلط نیاز داریم و باید در خوردن و نوشیدن مواد غذایی تنوع داشته باشیم، اما با رعایت تدابیر، تا زمینه برای تشکیل اخلاط طبیعی هم از نظرکیفیت و هم کمیت ایجاد گردد.

چرا اخلاط اربعه در بدن اهمیت دارد؟

اخلاط در پایداری و شکل بدن موثر است و دلیل بوجود آمدن اکثربیماری ها، از کم یا زیاد شدن یکی از خلط هاست.اعتدال اخلاط در کیفیت و کمیت، باعث سلامتی ما می شود.

بقراط می گوید:سلامتی ازتعادل اخلاط اربعه وبیماری ازعدم تعادل اخلاط بوجودمی آید.هرخلطی که کمیت یاکیفیت آن دچاراختلال شود، موجب بروزبیماری می گردد.

همانطور که گفتیم، هر غذایی که می خوریم، در کبد تبدیل به خلط می شود و اگر این خلط تولید شده، طبیعی باشد، باعث حفظ سلامتی و اگر غیر طبیعی باشد باعث بیماری می شود.دلیل اهمیت و جایگاه تغذیه، در طب سنتی، نقشی است که تغذیه در تولید اخلاط طبیعی یا غیرطبیعی و در نتیجه سلامتی یا ایجاد بیماری دارد.

خصوصیت اخلاط 

هر کدام از خلط ها خصوصیت منحصر بفرد خود را دارند و همانطور که اشاره شد، همه آنها برای بدن لازم و ضروری هستند.در ادامه خصوصیت هر کدام را توضیح می دهیم:

بلغم و خصوصیات آن

خلط بلغم؛ در واقع خون خام (خون پخته نشده) است.وجود آن برای بدن ضروری است.اگر خون در بدن کم باشد یا تولید نشود، این خلط جایگزین آن می گردد و در بدن مورد استفاده قرار می گیرد.وقتی فعالیت می کنیم، رطوبت بدن کاهش پیدا می کند، بلغم جایگزین می شود و اگر فعالیت زیاد باشد ممکن است این خلط نیز استفاده شود.

مفاصل برای کارکردن، به بلغم نیاز دارند و عدم  وجود آن مفصل نمی تواند بصورت خشک کار کند.در نخاع، سیستم عصبی، مغز نیز بلغم  وجود دارد.عصبانیت و خشم باعث ازبین رفتن رطوبت و کاهش این خلط می شود.

 دم و خصوصیات آن

خلط دم؛ باعث رشد بدن، تغذیه، تولید روح حیوانی، قدرت و قوت در بدن ما می شود.اگر غذایی که مصرف کردیم، باعث تولید خلط دم نشود، خون کم تولید می شود، رشد اکاهش پیدا می کند، رشد قدی نیز متوقف می شود.رشد و قدرت کل بدن از این خلط است و عدم وجودش، باعث افسردگی می ود.

صفرا و خصوصیات آن

خلط صفرا؛ خون را رقیق و نرم می کند و باعث می شود به همه منافذ بدن خون برسد.غذاهای غلیظ و ادویه ها گرم و خشک، باعث تولید این خلط می شوند.اگر صفرا، در بدن نباشد، و مدفوع به سختی دفع می شود، وقتی غذای صفرا آور مصرف کنید(مثل ادویه ها)مواد دفعی لزج و نرم می گردد و عمل دفع به راحتی انجام می شود.

هم برای رقیق شدن خون، دفع راحتتر، گرم شدن کبد، وجود این خلط ضروری است.ریه ها و کیسه صفرا، نیاز به این خلط دارند.اگر فردی تنگی نفس داشته باشد وریه های او به درستی کار نکند(صدای خرخر)، دلیل وجود بلغم در ریه های اوست و بایدخلط صفرا، زیاد شود و خلط بلغم دفع گردد.باید برای درمان، دارویی صفراآور (دارویی که صفراتولیدمی کند)مصرف کند.

خصوصیات سودا

خلط سودا؛ باعث افزایش اشتها می شود، باعث استخوان سازی می شود.برای استحکام استخوان ها، به این خلط نیاز داریم.اعضایی که به انقباض نیاز دارند مثل کلیه ها، روده، رباط ها و… برای منقبض شدن به سودا نیاز دارند.خلط سودا مانند چسب است و برای درمان شکستگی ها، داروهای سودا آور بسیار مفید است.

ارتباط مزاج و اخلاط در چیست؟

با تغییر اخلاط (اخلاط چهارگانه)مزاج هم تغییر می کند، چون تغییر در مقدار یا کفیت در خلط ها، باعث تغییرات مزاجی در بدن می شود.علت بسیاری از بیماری ها، در اثر تغییر مزاج مادی است.بنابراین در تشخیص و درمان بیماری ها، باید به تغییرات اخلاط توجه ویژه ای کرد و درصورت تغییر و تحول در کیفیت خلط، باید آن را اصلاح  و خلط را متعادل کنیم.

درصورت غلبه هرخلط، باید بدن را از آن خلط پاکسازی و متعادل سازی کنیم.مقدار همه اخلاط(اخلاط اربعه) باید دارای تعادل باشند، نه یک خلط غلبه داشته باشد و دربدن زیاد باشد و نه کاهش بیش ا زحد داشته باشد.

آیا خلط و مزاج، با هم تفاوت دارند؟

برخی افراد، این دو را یکی می دانند و فرق آنها را نمی دانند.مزاج؛ کیفیت، توصیف است، مثل سردی، گرمی، تری، خشکی.توصیف ما از اشیاء، جانداران و اجسام را مزاج می گوییم.اما خلط، ماده است.قابل دیدن و لمس کردن مثل هر ماده دیگر، این ماده ها(اخلاط)غذای سلول های بدن ما هستند.

خلط ماده و مزاج کیفیت است، اما وقتی می گوییم بلغمی مزاج یا بطور مثال این شخص دموی مزاج است، یعنی چی؟ آیااشتباه است؟خیر، این اصطلاح است و به این معنی است که مزاج این شخص مشابه مزاج خلط بلغم است.خلط بلغم مزاج سرد و تر دارد و آن شخص هم مزاج سرد و تر دارد.

نتیجه گیری و نکات مهم در مورد اخلاط

برای بدن ما وجود هر 4 خلط دم، بلغم، سودا و صفرا، لازم و ضروری است.مهم ترین نکته در مورد اخلاط چهارگانه، تعادل در اخلاط بر اساس مزاج پایه ماست.کم و زیاد شدن اخلاط باعث بوجود آمدن بیماری ها می شود.

برای جلوگیری از بیمار شدن، رعایت تدابیر غذایی و خوردن غذاهایی متناسب با مزاج است.